Hayatta en kolay yaptığımız şeylerden biridir bir başkasını kimliklendirmek. Bunu öyle basit ve kolay yaparız ki sonuçlarına ve değerlerine hiç önem vermeden.
Yalan söylediğini duyduğumuz veya anladığımız biri bizim için “YALANCI” dır artık. Oysaki bu kimliği verirken altını çok iyi doldurmak gerekir.
İnsanın kimlik oluşumu önce ÇEVRE boyutunda başlar. Çevredeki olayları takibine GÖZLEM boyutu denir kimlik oluşumunda.
Yapılanları inceler ve öyle davranmaya başlar ki bunun adı DAVRANIŞ boyutudur. Sonra bu davranışları sıklıkla yapmaya başlar ve artık ALIŞKANLIK boyutunu yaşıyordur içinde.
Bu alışkanlıkları öyle içselleştirir ki zamanla bu alışkanlıklar onun için vazgeçilmez olur. İşte bu boyuta biz DEĞER/İNANÇ boyutu diyoruz. Bu boyutta çok uzun zaman kalan veya bu boyutu dolu dolu yaşayanları KİMLİK boyutuna taşımak çok daha hakkaniyetlidir.
Hırsızlık yaptığını gördüğümüz bir kişiye HIRSIZ kimliği verebilmek için tüm aşamalardan geçtiğinden emin olmak gerekir aslında. Öyle ki hırsız önce çevresindeki hırsızları gözlemleyip çalmaya başlamış olmalı. Sonra bu çalmalar alışkanlık ve hatta bu alışkanlıklar onun için normal, doğal ve olmazsa olmaz olmalıdır ki ona hırsız denilebilsin. Bunlardan emin olmadığımız bir durumda bu kimliklendirmek neden veya bunu yapabilecek yetenek ve tecrübe nereden ?
Çocuğumuzun yalan söylediğini gördüğümüzde de düşünmeliyiz bu süreçleri. Oğlum yalanı nerden ne zaman gördü, duydu. Veya hangi boyutta bu kimliğe giden yol.
Dikkate alınması gereken bir durumda her boyutun sorunu için bir alt boyuta inilmesi gerekliliği. Eğer yalanı DEĞER/İNANÇ boyutunda yaşıyorsa, ALIŞKANLIK boyutunu nasıl gözden kaçırdığımızı veya o boyutta iken bu sorunu neden önemsemediğimizi düşünmeliyiz aslında.
Kimlik, kolayca verilemeyecek veya verirken tüm aşamaları incelenmesi gerekecek kadar ciddi bir konudur. Ancak aşamalarını gözlemlerken sonrasını da hesaba katmak gerekir. İlk yapıldığında sevimli, afacanca, çocuksu veya komik gelen davranışların ileriki boyutta kimliklenmiş hali hem bireyin ve ailenin hem de toplumun içine konulmuş ve pimi çekik bir el bombası olması kaçınılmaz bir hal alabilir.
Semih Pehlivan
